Enflasyon rakamlarındaki durumlar, 2019 Yerel Seçim, iklim değişiklikleri, borsadaki yükseliş hareketleri sebze ve meyve fiyatlarını da etkilemişti. En son 2018 Temmuz ayında Dolar, Euro ve altın fiyatlarında meydana gelen yükselişle birlikte çarşı pazarda meyve ve sebze fiyatlarının da el yakmaya başlaması ile birlikte bu fiyat artışına ''tanzim çadırları'' ile dur denmeye çalışılsa da sebze ve meyve fiyatlarındaki artış devam ederek yükselmişti. Van’da ise son durum vatandaşın yüzünü güldürecek bir noktada.
Sebze ve meyvenin adeta başkenti olan Mersin, Adana, Antalya gibi illerden yola çıkıp son durak olan Van sebze haline kadar gelen tırların ürünlerini burada bırakmasının ardından devreye giren Vanlı esnaflar, sebze ve meyveyi zaman zaman yetiştiği şehirlerdeki fiyatların bile altına piyasaya sürüyor. Üstelik önümüzdeki haftalarda Van’da yetişen sebze ve meyvelerin de yetişmesiyle fiyatların iyiden iyiye düşmesi bekleniyor. Son yıllarda tarıma yönelen ve kendine yetecek sebzeyi üretecek noktaya gelen Van’da, yerli sebzelerin de piyasaya sürülmesiyle birlikte Vanlılar geçmişten bugüne olduğu gibi ya kurutarak ya da dondurucularda stoklayarak kış için tedbirini almış olacak. Sebze ve meyve fiyatlarının mevsimsel değişimlerle birlikte artış ya da düşüş göstermesi kaçınılmazken, ürünler tezgâhlara ulaşıncaya dek birçok el değiştiriyor.
Hal böyle olunca üretimden tüketime kadar geçen süre içerisinde oluşan masraflar da fiyatlara yansımadan olmuyor. Çiftçinin, işçinin, nakliyecinin, hal esnafının, manavların ve daha birçok kesimin emeği ile sofralarımıza kadar gelen sebze ve meyve fiyatları Van’da diğer şehirlere oranla çok daha makul düzeylerde. Konuyla ilgili açıklamalarda bulunan Sebze ve Meyve Komisyoncuları Derneği Başkanı Mustafa Abi ve beraberindeki birkaç esnaf fiyatların düşüşe geçtiğini ve Van’ın Adana-Mersin gibi üretimin hat safhada olduğu yerlerden bile daha uygun fiyatlara tüketime katıldığını belirtti.
“HER MEVSİM DE HER SEBZE-MEYVE YETİŞMEZ”
Sebze ve meyve fiyatlarındaki değişimler ile mevsimler arasındaki ilişkiye değinen Abı yaptığı açıklamalarda “Bizim memleketimiz Kış memleketi olduğu için her mevsimde her sebze-meyve yetişmiyor. Domates, biber, patlıcan, karpuz gibi ürünlerde hasat zamanları geldiğinde gece soğuk olduğu için bunlarda bir büyüme olmuyor. Dokuzuncu ay geldikten sonra Van’da ektiğiniz her şey zararınadır. Piyasada satılan yerlerde de mevsiminde olmayan ürünler alınmıyor, para etmiyor. Bunların yanı sıra gübrenin, mazotun, işçi maaşlarının yüksek olması da yine sebze-meyve fiyatlarını etkileyen durumlardan biridir. Salatalığın fiyatı 2 Liraya düştüğünde siz bunu bu fiyata toplatamazsınız, ambalajlayamazsınız, yola çıkaramazsınız. Demek ki bu ürünün maliyeti fazladır. Ama havalar ısındığında mesela şu içinde bulunduğumuz dönemler sebze-meyve fiyatlarının oldukça uygun olduğu bir dönem.” İfadelerini kullandı.
“KIŞA HAZIRLIĞIMIZIN OLMASI LAZIM”
Kış mevsimi için daha önceden yetişen birçok sebze ve meyvenin uygun depolarda muhafaza edildiğini belirten Abı sözlerine şu şekilde devam etti: “Dokuzuncu ayın ardından fiyatlarda yine bir pahalılık görülecek. Tarlalar da yapılan üretim sona erecek zorunlu olarak. Seracılık bu aydan sonra devreye girecek. Tabi seracılıkta da büyük riskler söz konusu olabiliyor. Yağan bir dolu ya da çıkan bir fırtına bir anda tüm emeklerinizi silip götürebiliyor. Bunun örneklerini de vermek mümkündür geçtiğimiz aylarda Ankara’da yağan bir doluda seralarının içerisinde boğulan 2 vatandaş oldu. Kış mevsimlerinde patates, soğan gibi ürünler için özellikle 11. Aydan sonra depo oluşturulması lazım. Bu ürünler o zamanlarda depolanmazsa uygun koşullarda ürünler telef olur bu kez var olan ürünlerin fiyatı daha da artar. Bu ürünler belirli hava koşullarında oralarda muhafaza edilmese Kışın bulamazsınız.”
“STOK YAPMAK KAÇINILMAZ BİR DURUM”
Stokçuların fiyatları etkilemesinden ziyade birçok ürünün daha sonradan tüketilebilmesi için şart olduğunu dile getiren Abi “Limonun hasadını yaptıktan sonra eğer alıp bunu uygun koşullarda saklamazsanız yazın kilosunu 50 Liraya da bulamazsınız. Efendim sebze-meyve fiyatları stokçulardan dolayı arttı deniyor. Stokçuların keyfi olarak ürünleri saklaması söz konusu değil olamaz da. Bu ürünlerin belirli bir saklama süresi var. Bu saklama süresini aştığı takdirde zaten çürümeler olur bu ürünler satılamaz. Bunun da ötesinde eğer stokçu bir ürünü 10 liraya aldığında belli bir süre sonra o ürünün fiyatı düşse bile 1 liraya da olsa satmak zorunda, satmama ve elindeki malı heba etme gibi bir lüksü yok.” Diye ekledi.
“VAN’DAKİ FİYATLAR BİRÇOK YERDEN DAHA UYGUN”
Van’daki fiyatların birçok şehre oranla daha uygun seviyelerde olduğunu belirten Abi “Ürünler Adana’dan, Mersin’den, Antalya’dan yükleniyor ve buralara doğru yola çıkıyor. Van son durak olduğu için hepsini burada satmak zorundalar. Sattılarsa ne ala ama satamazlarsa tüm ürünler ellerinde heba olup gider. Karpuz bugün ana vatanında Adana’da hangi fiyata ise Van’da da o fiyata satılıyor. Türkiye’nin çoğu yerinde bu böyle değil. Bunun kira maliyeti, belediyesi, vergisi, taşıması, işçisi var ve bunların hepsi bir masraftır. Ama tüm üreticiler ya da taşıyıcılar bu ürünleri satmak zorundalar satmayacağız diye bir şey yok; zaten bu ürünlerin satmayıp bekletilme lüksü de fazla yok. Satmazsa karpuz çöpe dökülür ya iki bekler ya da beklemez.” Şeklinde konuştu.
“BU BİR ANLAMDA NASİP İŞİDİR”
Sebze ve meyve işinin riskli bir iş olduğunu ve oluşacak doğa kaynaklı bir durum ile piyasada değişimler gözlenmesinin normal olduğunu belirten Abi “Şu anda fiyatlar bayağı ucuz ve uygun durumdalar. Domates 1,5-2 Lira, Salatalık öyle, patates, soğan 2,5 Lira yani tüm ürünlerin fiyatları düşmüş durumda. Bu bir nasip işidir. İnsanlar ürünlerinin ekimini yaparlar bakımlarını kontrol ederler ve günü geldiğinde de hasadını yapmayı umarlar. Fakat bir afette ya da olumsuz hava koşullarında uygun şartların olmadığı zamanlarda verilen emekler ve yapılan işler tamamen boşa gidebilir. İşin başı biraz tarımda da bitiyor diyebiliriz. Tarım işi çok zor bugün bir torba gübrenin fiyatı 200-250 Liraya dayanmış durumda.” dedi.
“DENETLEME MEKANİZMASI DEVREDE”
Sebze ve meyve fiyatlarının yüksek olduğu yerler ile ilgili denetleme mekanizmasının belediye elinde olduğunu ve bu pahalılıkların tüm sebzecilere mal edilmemesi gerektiğine dikkat çeken Abi “Sebze hallerine gelen meyve ve sebzelerin giriş fiyatları ile çıkış fiyatları bellidir. Esnaflar, sebzeciler üzerlerine belli bir miktarda kendi masraflarını da katarak kar oluştururlar ve vatandaşa sunarlar. Bunun dışında sebze ve meyvelerin pahalı olduğunu düşünenler için bu işi yapan herkesi zan altında bırakmak hiçbir şekilde doğru olmaz. Çünkü almış olduğu ürünleri fahiş fiyatlara satan varsa bu belediyenin denetleme mekanizmaları ile çözebileceği bir durumdur. Bugün Van sebze ve meyve fiyatları noktasında birçok ilden daha avantajlı bir konumdadır. Mersin ve Adana Türkiye’ye sebze satışını yapan merkezi noktalar arasındadırlar buna rağmen Van’daki fiyatlar oradakilerden daha uygun.” Gibi ifadeler kullandı.
“İNDİRİM GÜNLERİ, PAZARLAR TERCİHİNİZ OLSUN”
Vatandaşların gönül rahatlığı ile sebze ve meyveye ulaşım sağlayabileceğini ve alışveriş yaparken indirim günlerini, Pazar günlerini kaçırmaması gerektiğini belirten Abi sözlerini şu şekilde noktaladı: “Şehrimizde Pazar yerleri var, marketler var; örneğin buralarda market günleri var indirimin olduğu günler gidip bugünlerde daha çok indirimden faydalanabilirler. Pazar yerleri var mesela burada fiyatlar daha uygun. Vatandaşlar kendileri gidip nerenin hesaplarına daha uygun olduğunu öğrenip alışverişlerini ona göre yapabilirler. Özellikle Pazar yerlerinde pazarcı esnafları buralara getirdikleri ürünleri o gün bitirmenin uğraşı içerisinde olurlar. Çünkü onlar genelde bir pazarda sattıkları ürünlerden kalanları başka bir pazara götüremiyorlar. Muhafaza etmek daha zor oluyor. Vatandaşlarımızın gönlü rahat olsun Van’daki sebze ve meyve fiyatları diğer şehirlerin çok altında ve oradaki sebze ve meyve neyse burada da aynısı satılıyor.”
“VATANDAŞIN GÖNLÜ RAHAT OLSUN”
Fiyatların düştüğünü ve Vanlıların gönlünü ferah tutması gerektiğini belirten Güneş Market-Manav Yetkilisi Sami Eroğlu “Sebze ve meyve fiyatları şu an oldukça makul durumda sizin de bildiğiniz gibi Kışın sonlarına doğru bazı sıkıntılar yaşandı ve fiyatlarda çeşitli artışlar gözlendi. Bu fiyat artışları sıcakların gelmesi ve çiftçilerin hasadı ile birlikte oldukça geriledi. Zaten Van’da sebze ve meyve fiyatlarına olan etki diğer illerde olduğu gibi fazla olmuyor. Şu an Van adına konuşacak olursak sebzeyi de meyveyi de birçok şehirden daha uygun fiyatlara yiyoruz. Biz de elimizden geldikçe daha az kar amacı güderek vatandaşların ürünlere olan erişimini arttırmak istiyoruz.” İfadelerini kullandı.
“ÜRÜNLERİN EN KALİTELİSİ İÇİN ÇABALIYORUZ”
Kaliteli ürünleri vatandaşlarla buluşturmak için ellerinden geleni yaptıklarını belirten Limon Halk Pazarı Yetkilisi ise “Fiyatlar şu anda oldukça düşmüş durumda. Biz sebze haline gittiğimizde ürünlerin en kalitelisini vatandaşlarımıza çok düşük karlar ile ulaştırıyoruz. Sıcak havaların da gelmesi ile birlikte daha çok ümitliyiz. Bu sayede eğer hava koşulları ve iklim şartları uygun olursa fiyatlarda önümüzdeki zamanlar için çok fazla bir artış söz konusu olmaz. Vatandaşlarımız sebzeyi de meyveyi de gönül rahatlığıyla yesinler.” Diye ekledi.
ŞEHRİVAN ÖZEL:ÖMER FARUK TOKTAŞ
