Türkiye’nin genelinde olduğu gibi Van’da da ekonomik sıkıntılar sürerken esnaf büyük sıkıntılar yaşamaya devam ediyor. Aylardır etkili olan ekonomik sıkıntı piyasaları adeta durdururken kış aylarıyla birlikte problemler iyice arttı.
Kış öncesi bir çok kesimden kışın zor geçeceği ile ilgili korkulan tahmin gerçek olurken Vanekonomik olarak da kara bir kış geçirdi. Ülke genelinde etkili olan artışlar, yüksek fiyatlar, piyasadaki durgunluk Van’da da ağır bir şekilde hissedilirken konuşan esnaflar durgunluktan yana dert yandı. Sıkıntılı dönemle birlikte borçlarını ödemeyecek durumda olduklarını belirtirken, bazı Vanlı esnaf da seçimden sonra iyi olması yönünde beklenti içerisinde olduklarını ifade etti. İş yapamayan esnaflar birlikte alışveriş yapamayan vatandaşları da derinden etkileyen kriz süreci bir çok esnafı kepenk indirme noktasına getirirken, esnaflar umutlarını seçim sonrasına çevirdi. Bir çok kesim seçim sonrası sıkıntıların bitmesi noktasında umutlu bir bekleyiş içinde olduklarını dile getirdi. Ekonomik sıkıntıların kış aylarında iyice ağırlaştığı süreç sürerken Van esnafı içinde bulunduğu durumu dile getirdi. Ekonomik olarak çok zor bir süreçten geçtiklerini dile getiren Van esnafı, Van’ın gelinen noktadaki durumunu kendi sektörlerinde ve iş alanlarından örneklerle anlattı. İşte Vanlı esnafın gözünden Van’ın ekonomik durumu:
“KÖTÜ BİR DURUMDAYIZ”
Ticari ve ekonomik anlamda zor bir süreçten geçtiklerini dile getiren Sinan Teber adlı esnaf, “Esnaf olarak eskiye nazaran ticari ve ekonomik anlamda daha kötü bir durumdayız. Eskiden aldığımız ürünün fiyatı 2 katına çıkmış durumda bundan dolayı işte yapamaz olduk. Ödemelerimizi yapamıyoruz. 10 liraya mal olan malzeme şu an 30 liraya almak zorunda kalıyorum. Bu da müşterinin tepkisine neden oluyor. Bu artışın bizden kaynaklandığını düşünüyorlar. Esnaf olarak mağduruz. Satışlar eskiye nazaran yüzde 50 oranında düştü. Vatandaşın alım gücü yok, sıkıntılı bir dönemden geçiyoruz. Borçlarımızı ödemeyecek durumdayız, kredi başvuru yapmak zorunda kaldık. Normal de çek üzeri çalışıyoruz, eskiden yaptığımız ödemeleri şu an kredi üzerinden yapmak zorunda kaldık.” ifadelerini kullandı.
“BORÇLARIMIZI ÖDEYEMİYORUZ”
Esnaf olarak bu sene sıkıntılı bir dönemden geçtiklerini dile getiren Mehmet Kaya adlı esnaf, “Geçen sene güzel geçti ama bu sene çok sıkıntı yaşadık. Vatandaşta para yok, alım gücü yok. İnsanlarımız işsiz bundan dolayı kimse istediğini evine rahat bir şekilde alamıyor. Geçen yılla bu yıl arasında çok fark var. Bin liraya yaptığımız işlerimiz bu yıl beş yüz liraya kadar düştü. İşlerimiz hemen hemen yarı yarıya düştü diyebiliriz. İşlerimizin kötü olmasından dolayı borçlarımızı ödemediğimiz aylar oluyor. Bu konuda gerekli yerlerin destek vermesi gerektiğini düşünüyorum.” dedi.
“VATANDAŞTA PARA YOK, BİZDE DE İŞ YOK”
Geçen yıla nazaran geride olduklarını ve ekonomik anlamda sıkıntılar yaşadıklarını dile getiren Abdullah Kara adlı esnaf, “Sıkıntılı günler yaşıyoruz. Ürünlerin bir anda yükselmesi bizi bir hayli sıktı zor durumda bıraktı. Vatandaşta para yok, bizde de iş yok bu konuda sıkıntı yaşıyoruz. Ürünler kısıtlı bir şekilde elimize ulaşıyor. İstediğimiz ürünü alamıyoruz. Satışlarımız yüzde 50 oranında düştü. Ürün aldığımız şirketlerle ödeme noktasında sıkıntı yaşıyoruz. Ödemelerimizi yaparken sıkıntı yaşıyoruz. Küçük esnaf konusunda destek verilmesi gerektiğine düşünüyorum. Sigorta konusunda indirim yapılması lazım, şu an küçük esnaf sigorta primlerini ödemeyecek durumda, bu konuda destek verilmesi gerekiyor.” dedi.
BAYKIN: SEÇİM BELİRLEYİCİ OLACAK
Kış ayını sıkıntılı bir şekilde geçirdiklerini ve hala da sıkıntılı dönemi yaşadıklarının altını çizen Ercan Baykın adlı esnaf, “Yaşanan sıkıntılı dönem önümüzde yapılacak olan seçimden sonra daha belirli olacağını düşünüyorum. İş sıkıntısı yaşıyoruz. Çek ve senet ödemeleri konusunda aşırı gecikmeler yaşadık. Satışlarımız eskiye nazaran çok kötü durumda diyebiliriz, satışlarımız yüzde 70-80 düştü diyebiliriz. Ürünlerde yüzde 70 seviyesinde bir yükselme var, halkın yükselen fiyat konusunda talebi de azaldı, iş yapamaz olduk. Normal alınan çekler ödenmiyor, gecikmeli ya da ertelemeli olarak ödeniyor. Normal olarak veresiye verdiklerimiz ise, gelmiyor vatandaşta para yok. Hem esnafta para yok hem de vatandaşta gidişatın nasıl gideceğine bakıyoruz. Bu anlamda hükümetin piyasa koşullarını göz önünde bulundurarak yükselen fiyatlara müdahale etmesi gerekiyor.” diye ifade etti.
POLAT: KREDİ ÇEKMEK ZORUNDA KALDIK, ÖDEYEMİYORUZ
İş olmadığını kötü bir süreçten geçtiklerini belirten Hüsamettin Polat adlı esnaf, “Sıkıntılı bir süreçten geçiyoruz. 2 yıl önce yaptığımız işle bu yıl yaptığımız iş arasında yüzde 500 fark var. 2 yıl önce açtığım bidon peyniri bir saatte bitirirken, bu yıl açtığımı bidon peyniri 1 ay boyunca bitiremiyorum. Günlük olarak harcadığım masrafı çıkaramıyorum. İş yapamıyorum, ne yapacağımızı şaşırdık, bekliyoruz. Ha bugün ha yarın işler açılacak umuduyla bekliyoruz. Ama her geçen gün daha kötüye gidiyor. Ne olacağını bilmiyorum. Kiramı, elektrik ve su faturamı ödeyemediğim aylar oluyor. Kredi çekmek zorunda kaldık, ödeyemiyoruz. Mal sahibine para veremiyoruz. Bu sadece benim için geçerli değil bütün esnaf zor bir dönemden geçiyor. Bu sıkıntılı dönemde zengin daha da zengin oldu, fakir ise daha da fakirleşti demek daha doğru olacaktır.” ifadelerini kullandı.
“SEÇİMDEN SONRA İŞLERİN DÜZELECEĞİNİ UMUYORUZ”
Zor bir süreç ve zor bir kış geçirdiklerini dile getiren Ekrem Mamak adlı esnaf, “Zor bir süreç geçirdik ama umudumuz var. Seçimden sonra işlerin düzeleceğini umuyoruz. Şimdiye kadar iyi gitmedi ama yine umudumuz var. İşlerimizde eskiye oranla düşüş yaşandı. Eskiden 20 koli tavuk satıyor iken şimdilerde ise, 10 koli satabiliyoruz. Yüzde 50 gibi bir düşüş var. Tabi genel olarak bir düşüş var. İnsanların alım gücü yok, insanlar işsiz dolaşıyor. Bölgemiz itibariyle 6 ay çalışıyor, 6 ay boşta kalıyor. 6 ay çalışamadığı için istediğini alamıyor. Doğal olarak bazı şeyleri kısmak zorunda kalıyor. İster istemez esnaf olarak bize de yansıyor. Her esnafın ister istemez kredi borcu vardır. Çeklerimiz var zor ödeyebiliyoruz. Bugün 20 bin liralık çekim vardı, 15 bin liram vardı, 5 bin lira eksiğim var. Bugün de son gün nasıl tamamlayacağımı bilmiyorum. Esnaf olarak sıkıntılarımız var. Diğer bir sıkıntımız büyük marketlerden yana, işlerimizi kötü yönde etkilediler.” dedi.
YÜREK: İŞLERİMİZ YÜZDE 50 ORANINDA DÜŞTÜ
Son dönem de iş oranın düştüğünü belirten Şefik Yürek adlı esnaf, “Son dönemde sıkıntılı günler yaşıyoruz. Neredeyse her şeye zam yapıldı. Kış ayında sıkıntılar yaşadık, ama bahar gelmesiyle işlerin iyi olacağını bu şekilde devam etmeyeceğini umuyorum. Kış ayı itibariyle işlerimiz çok durgun geçtiğini söyleyebilirim. Eskiye göre işlerimiz yüzde 50 oranında düştüğünü söyleyebilirim. Maalesef aldığımız ürünün karşılığını alamıyoruz.” dedi.
YAVİÇ: CİDDİ ANLAMDA BİR DURGUNLUK VAR
Türkiye geneli bir kriz yaşandığını ve ürünlerde bir anda yükselme görüldüğü ifade eden Garip Yaviç adlı esnaf, “Van için ise ticaret nihai noktada alışverişe dayanıyor. Vatandaş işsiz, vatandaşta para yok dolasıyla para kazanamayınca işte olmuyor. Ciddi anlamda bir durgunluk var. Satışlarımız düştü ama yeni değil bir yıldan fazladır. 5 liraya sattığımız bir ürünü şu an 15 liraya satıyoruz ama aynı kazancı elde edemiyoruz. Dolasıyla 5 liraya alan müşteri de 15 liraya çıkınca daha az ürün almak zorunda kalıyor. Hem miktar olarak düştü, hem de yüksek fiyattan dolayı da kazancımız düştü. 5 liraya sattığımız üründen yüzde yüz kazanç elde ederken şu anda 14 liraya geliyor, 15 liraya satıyoruz.” dedi.
“KIŞ AYINI ZOR GEÇİRİYORUZ”
Satış yapamadıklarını ve İranlıların gelmemesinden dolayı işlerinin daha kötü olduğunu ifade ismini vermek istemeyen esnaf, “Kış ayını zor geçiriyoruz, zor günler yaşadığımızı söyleyebiliriz. Özellikle yaşanan ekonomik kriz ile birlikte satış yapamıyoruz. Vatandaş yüksek fiyattan şikâyetçi, alım gücü azaldı. Ekonomik kriz bir yana İranlıların gelmemesi bizi daha zor duruma soktu. İran tarafından gelen turistlerde de para yok onlarda problem var. Hem İranlıların gelmemesi, hem de bizim son dönemde yaşadığımız sıkıntılardan dolayı zor günler geçiriyoruz.” ifadelerini kullandı.
“ESNAF BORÇLA BORCU KAPATMAK ZORUNDA KALIYOR”
Kış ayını zor atlattıklarını ifade eden Mansur Talay adlı esnaf, “Bütün sektörlerde hemen hemen fiyatların bir anda yükselmesinden şikâyetçi olduğunu söyleyebiliriz. Ayakkabı satıcısı olarak ürün ne alabiliyoruz ne de satabiliyoruz. Vatandaş şu an gırtlağa kadar borç içerisinde, ürün almakta zorlandığını söyleyebiliriz. Küçük bir esnaf olarak hayat şartları gün geçtikçe daha da zorlaşıyor. Piyasa da borçlu olmayan esnaf olmadığını düşünüyorum. Yaşanan kriz ile birlikte insanlar mecburen borçlanmak zorunda kaldı, esnafların yüzde 90’ı borç harç içerisinde olduğu söyleyebiliriz. Diğer kalan 10’luk kesim zenginlerden oluşuyor. Satışlarımız yüzde 60-70’a kadar düştü. İnsanlarda alım gücü yok, bir ürünü 50 liradan satıp 10 lira kazanç elde ederken, o ürünü şu an 50 liraya toptan fiyata alamıyoruz. Aynı ürünü 50 liradan aldığımız zaman bu kez 65 liraya satamıyoruz. Şu anki esnaf borçla borcu kapatmak zorunda kalıyor.” diye konuştu.
“İNŞALLAH HEPİMİZİN AÇISINDAN İYİ OLUR”
İşlerinin eskisi gibi olmadığını dile getiren Şahin Üzal adlı esnaf, “Eskisi gibi iş yapamıyoruz. İşlerimiz eskiye nazaran düştü diyebiliriz, ama Allah’a şükür yağımızda kavrulup gidiyoruz. Sadece bizde düşüş yok, piyasada bir durgunluk var. İnşallah hepimizin açısından iyi olur. ” dedi.
“BIRAKIN KAZA BELA PARASI BİR KÖŞEYE ATMAYA GÜNÜ KURTARAMIYORUZ”
Piyasanın şu an kötü olduğunu ve ama düzeleceğini beklediklerini ifade eden Hakan Şavur adlı esnaf, “Piyasa da işsizlik var, artı diğer bir konu fiyatların yüksek olmasından dolayı durgunluk var. Hem bizi hem de vatandaşı olumsuz etkiliyor. Düne kadar 30-40 liraya sattığımız malzemeyi bırakın şu an satmayı yerinden daha fazlaya alıyoruz. Öyle bir sıkıntı var. Bütün esnaf konuda sıkıntı yaşıyor. Eskiden sattığımız bir malzemeden 3 kuruş kazanıyor iken şimdi daha az kazanıyoruz. Fiyatların bir anda yükselmesinde dolayı az kazanıyoruz. Eskiden bir kaza bela parası vardı bir köşe bırakırdın, sıkıştığın zaman onu kullanırdın o bile kalmadı. Bırakın kaza bela parası bir köşeye atmaya günü kurtaramıyoruz. Yine Allah’a şükür çoğu esnaftan iyiyiz.” dedi.
“KARIN TOKLUĞUNA ÇALIŞIYORUZ”
Esnafın iş yapamadığını dile getiren Mustafa Seyitoğlu adlı esnaf, “Piyasa da durgunluk var. İş yapamıyoruz, ürünler pahalı haliyle işlerin olmamasına neden oluyor. Müşteri yok, ürün satamıyoruz. Eskiye göre satışlarımız baya düştü. Kiramızı zor zor ödüyoruz sadece karın tokluğuna çalışıyoruz desek daha doğru olacaktır. Bazen günü kurtarıyoruz, bazen kurtaramıyoruz.” diye konuştu.
“GÜN EKMEĞİMİZİ ZOR ÇIKARIYORUZ”
Küçük esnafın bitmenin eşiğinde olduğunu ve marketlerden dolayı sıkıntı yaşadıklarını belirten Mehmet Arslaner adlı esnaf, “Küçük bir memlekette yaşıyoruz, marketlerin bu kadar çoğalması biz küçük esnafı olumsuz yönde etkilemektedir. Küçük esnaf bitme noktasına geldi para kazanamıyoruz. Satış yapamıyoruz, piyasa çok durgun, fiyatlar çok yüksek olmasından dolayı insanların alım gücü yok denecek azaldı. Büyük marketlerle ilgili bir adıma atılması gerekiyor, küçük esnafın beli büken büyük marketler oldu. Gün ekmeğimizi zor çıkarıyoruz. Kiramı zor bir şekilde çıkarıyorum. 50 yaşındayım baba mesleğini yapıyorum, bugüne kadar bu işle uğraştım ama bir türlü doyamadık.” dedi.
“FİYATLARIN ARTIŞI İLE BİRLİKTE SATIŞLARDA DÜŞÜŞ YAŞANDI”
İşlerinden çok fazla bir değişiklik olmadığını ifade eden ismini vermek istemeyen adlı esnaf ise, “Piyasada bir durgunluk olduğu doğru ama bizi çok etkilediğini söyleyemeyiz. İşimiz tüp üzerine doğalgazdan dolayı daralma yaşıyoruz. Fiyatlarımızda biraz artış oldu, fiyatların artışı ile birlikte satışlarda düşüş yaşandı.” diye konuştu.
ŞEHRİVAN ÖZEL: HAMİT KARAKUŞ
