Küçükbaş hayvan varlığı bakımından Türkiye’de ilk sıralarda yer alan Van’da, her yıl koyunlarda tonlarca yün kırkılıyor. Yapılan bir araştırmaya göre, Türkiye geneli yerli ırk koyunlara ait 1,8 kilogram olan verim düzeyi (kırkılan hayvan başına yün miktarı) dikkate alınarak yapılan hesaplamaya göre 2019 yılında Van iline ait yün üretim miktarı 4 bin 479 ton. Yine araştırmaya göre, Van’daki yün üretimi 2005-2019 döneminde sürekli artış göstermesi de gözlerden kaçmıyor.
HEM HAYVAN ÇOK HEM HAYVANSAL ÜRETİM AMA…
Türkiye’nin en büyük küçükbaş hayvan varlığına sahip kenti Van’da et, süt, ve yün anlamında ciddi üretimler elde ediliyor. Yapılan araştırmaya göre, Van’da ciddi manada yün üretimi olurken bu anlamda en çok üretim 665 bin 486 koyun varlığına sahip Gürpınar’da oluyor. Gürpınar ilçesini sırasıyla Başkale, Erciş, Özalp ve Çaldıran izliyor. Yün varlığı açısından öneme sahip olan Van’da, bu potansiyele rağmen yeterince işlenip üretime dönüştürülemeyen tonlarca yün işlenip değerlendirilmediği için çöpe gidiyor. Özellikle son dönemlerde ham yüne olan talep azalırken, hayvancılıkla uğraşan vatandaşların çoğu hayvanlardan elde ettikleri yünü bedavaya veriyor.
YÜN İPLİK’İN EKSİKLİĞİ ÇOK HİSSEDİLİYOR!
Bir dönemler Yün İplik gibi önemli üretim üslerine sahip olan ve yünün değer gördüğü Van’da yünlerin büyük çoğunluğu da değerlendirilmediği için çöpe gidiyor. Geleneksel üretim yerlerinin de bir bir kapandığı kentte, yıllar önce zarar ettiği gerekçesiyle önce kapatılan ve ardından da özelleştirme kapsamında devredilen Yün İplik fabrikası mumla aranıyor. Her seferinde hatırlanan ve bu süreçlerde eksikliği çokça hissedilen o fabrika yeniden gündem olurken konuyla ilgili Şehrivan’ın görüşlerini aldığı Ege Örgü Yönetim Kurulu Üyesi Zozan Adiyan, Van’daki yünün değerlendirileceği fabrikaların kurulmasıyla birlikte hem kentin hem de Türkiye’nin bundan faydalanacağını belirtti.
KÖYLERDEKİ YÜNLER ÇÖPE GİDİYOR!
Van’da yün fabrikası kurulması ile ilgili Şehrivan’ın görüşlerini aldığı Ege Örgü Yönetim Kurulu Üyesi Zozan Adiyan, fabrikanın kurulmasıyla birlikte hem kentin hem de Türkiye’nin bundan faydalanacağını belirtti. Adiyan, kurulacak yün fabrikasıyla birlikte hem kentteki vatandaşlara istihdam sağlanacağını hem de yün ipliğinin ihracat edilebileceğini dile getirdi. Adiyan, kırsal kesimlerde yünün çöpe gittiğini vurgulayarak, “Van’ın köylerini geziyoruz. Milyarlarca dolar yün ipliği çöpün içinde görüyorum. Biz İtalya’dan ipliği alıyoruz, dokuyoruz, örüyoruz ama hemen yanı başımızdaki yün ipliği çöpün içinde görüyoruz. Benim içim acıyor o tabloyu görünce. Yazık. Milli servetimiz çöplere atılıyor. Bunun ziyan edilmemesi gerekiyor. Bu yünü kullanabiliriz biz” dedi.
“YÜNÜ İHRAÇ EDECEĞİMİZE İTHAL EDİYORUZ”
Yün ipliklerin İtalya’dan ithal edildiğini dile getiren Adiyan, “Tekstilde yüne çok ihtiyaç duyuluyor. Kumaşta da, triko örmede de biz çok kullanıyoruz. Biz bu iplikleri İtalya’dan ithal ediyoruz. Bunun sebebi Türkiye’de bunun olmamasıdır. Hayvancılığın en üst seviyede olduğu Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesinde yünlerimiz geri dönüşüme gitmeden çöplere atılıyor. Van’da da bu durumu sık sık görüyoruz. Buna çözümler üretilebilir. Gaziantep’te yün fabrikaları var. Bu Van’da da yapılabilir. Maliyetli bir iş ama bu kadar yünün çöpe gitmesi daha da acı bir durum” şeklinde konuştu.
BİR YÜN FABRİKASI’NIN KATKISI BÜYÜK OLUR
Adiyan, Van’da yün fabrikası kurulmasının gerekliliğine değinerek, “Van’ın her şeye ihtiyacı var. Birçok şeye ihtiyacımız var. Van’ın yün fabrikası ihtiyacı da var. Bu dünyanın ve Türkiye’nin Van’a gözlerini çekecektir. Çünkü yünü üretmek zordur, maliyetlidir. Büyük bir tesis kurulması lazım. Bunu yapmak da zor değil. Burada yün fabrikası kurulduktan sonra İtalya’dan farkımız olmayacak. Doğu Anadolu Bölgesi hayvancılıkta zaten iyi bir konumda. Bu yün fabrikası kurulduktan sonra Van, Doğu’nun Paris’i olacak. Fabrika kurulduktan sonra sadece Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi değil tüm Türkiye’ye yün iplik satacağız. Bunu yapabiliriz. Yeter ki isteyelim.” ifadelerini kullandı.
ADİYAN: KADINLAR YÜN FABRİKASINDA İSTİHDAM EDİLEBİLİR
Adiyan, kurulacak fabrika ile kadınların istihdam edileceğini ve kırsal kesimde yaşayan vatandaşlara ekonomik destek olacağını dile getirerek, “Biz nasıl ki Teksilkentte bu kadar kadını istihdam ediyorsak kurulacak yün fabrikasıyla da kadınların çalışmasına, kendi ayakları üzerinde durmasına katkı sağlayabiliriz. Bizim kadınlarımız isterse her şeyi yapar. Köylerdeki kadınlar da muhakkak bu yünlerin çöpe gitmesine çok üzülüyordur. Sonuçta onlar hayvancılık ile uğraştıkları için bu yünlerin çöpe gitmemesi ve değerlendirilmesi onları da mutlu edecektir. Kırsal kesimdeki insanlar zaten bu işlerle uğraşıyor. Ama bunu değerlendiremedikleri için alıp çöpe atıyorlar. Biz bunlara yünün nasıl geri dönüşüme gideceğini anlatacağız. Onlar da bu şekilde ekonomik destekten yararlanacaklar. Sonuçta çöpe giden bir maddeyi alıp dönüşüm yapacaklar. İplik olarak bize kazandıracaklar. Bu onlara ekonomik destek sağlayacak” diye konuştu.
“VAN HAYVANCILIKTA ESKİ GÜNLERE DÖNEBİLİR”
Adiyan, hayvancılıkta geliştirilecek projelerle Van’da eski günlerin yakalanabileceği ifade ederek, “Artan enflasyondan dolayı hayvanın etinden, sütünden de yararlanamıyoruz. Bu da artan maliyetlerden dolayı. İnsanlar ot biçemiyor. Hayvan alıp satamıyor. Teşvikler yapılırsa Van eski günlerine döner. Valimiz Ozan Balcı da hayvancılığa destek veriyor. Her aileye 100 koyun projesini hayata geçirdi. Bu tür projeler buradaki tarım ve hayvancılığı tekrardan canlandıracaktır” şeklinde konuştu. Adiyan, yün fabrikasının bir an önce kurulması gerektiğini vurgulayarak, Yün fabrikası sadece Van için değil Türkiye için de çok önemli bir gelişme olacağını da vurguladı.”
VAN YÜN FABRİKASININ SERÜVENİ…
Van'da ilk kez 1976 yılında iş insanlarının bir araya gelerek 268 hisse olarak kurdukları Van Yün ve İplik Fabrikası'nı 1989 yılında Türkiye Kalkınma Bankası ve Sümer Holding ortak girişimi devralarak çalıştırdı. Yaklaşık 4 yıl sonra 1993 yılında İl Özel İdaresi, fabrikanın yüzde 97 hissesini alarak çalıştırmaya başladı. 2001 yılında 139 çalışanı olan fabrika zarar ettiği gerekçesiyle 36 çalışanını işten çıkardı. 2002 yılındaysa faaliyetleri tamamen durdurulan fabrika, daha sonra 49 yıllığına Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi'ne kiraya verildi. Üniversite yönetimi tarafından 8 ay işletildikten sonra üretim amaçlı devredildiği, ancak eğitim amaçlı kullanıldığı için Van Valiliği tarafından geri alındı.
