Son iki yılda Türkiye’de olduğu gibi Van’da da bayramlar koronavirüs pandemisinin gölgesinde geçti. Vakaların azalması ve normalleşme süreci ile birlikte eski bayram beklentileri ise bu kez ekonomik sıkıntılara ve hayat pahalılığına takıldı. Her ne kadar bu yıl ki Ramazan ve Kurban Bayramı pandemiden uzak geçse de ülkede olduğu gibi Van’daki esnaflar da vatandaşlar da istediği bayramı yapamadı. Kentte yaşanan ekonomik sıkıntılar son dönemler de kendini iyice hissettirirken bayram öncesi görülen yoğun kalabalığa rağmen ekonomik anlamda beklenilen bayram yapılamadı. Ekonomik krizle beraber pazarlardaki fiyatlar da ciddi oranda artarken, Van’da bayram alışverişi yapmaya çıkan vatandaşlar ya tezgâhlara bakıp geçiyor ya da dilediği kadarını alamayıp, az ile yetindi. Vatandaşın alım gücündeki düşüşten olumsuz etkilenen esnaf, satış yapamamaktan yakınırken bayramda istediği satışı yapamadığını söyledi. Konuyla ilgili Şehrivan’ın görüştüğü esnaflar, geçmiş bayramları mumla aradıklarını belirterek satışlarının azalmasından dert yandı.
BAYRAMDA EVDEKİ HESAP ÇARŞIYA UYMADI!
Ülkede son dönemlerde kendini hissettiren hayat pahalılığı ve sürekli artan fiyatlar vatandaşı da olumsuz etkilemeye devam ediyor. Bayramların önemli gelenekleri olan alışverişlerin heyecanı da bayramdan bayrama azalıyor. Vatandaş, bayram sofrasını gönlünden geçenle değil bütçenin yettiğiyle kurarken, bayram alışverişini ise baka baka geçirdi. Van’da alışverişe çıkan vatandaş ya eli boş döndü ya da evdeki hesabı çarşıya uymadı. Bütçe kısıtlı olunca Van halkı da bayramdan tat alamadı. Bayramlık kıyafetler, misafire ikram edilen çikolatalar, şekerler, kuruyemişler artık lüks haline gelirken vatandaş bayramda dilediğini alamayarak eve mutsuz döndü. Konuyla ilgili Şehrivan’a konuşan esnaflar, satışların düşmesinden dert yanıyor.
ESNAF SATIŞ YAPAMAMAKTAN YANA DERT YANDI
Halil İleri adlı esnaf, bayramda umduklarını bulamadıklarını dile getiriyor. Geçen bayramlara göre alım gücünün düşüşlerin yaşandığını belirterek şunları söylüyor: “Bayramda umduğumuzu bulamadık. Geçen yıllara nazaran satışlarımızda epey bir azalma oldu. Ki haklı olarak insanlarımızın alım gücü düştü. Fiyatlar ikiye, üçe katlandı. Hal böyle olunca satışlarımızda da ciddi bir azalma oldu. Gelenler de fiyatların yüksekliğinden dert yanıyor. Gelip fiyat sorup giden müşterilerimiz oldu. Zamlardan sonra olumsuz etkilendik hem maddi hem de manevi olarak.”
VATANDAŞ TEZGÂHLARA BAKIP GİTTİ
İleri, alışveriş yapmaya gelen vatandaşların fiyatların yüksek oluşundan dert yandıklarının altını çizerek, “Her bayram ben 100 bin liraya mal alırken şimdi 250 bin liraya mal alıyorum. Böyle olunca maddi olarak zorlandık. Ülkede bir şeye zam gelmişse kolay kolay geri dönüşü olmuyor ama en azından fiyatların sabit kalmasını istiyoruz. Bugün aldığımız ürünü yarın aynı fiyata alamıyoruz. Böyle olunca satışta ciddi anlamda zorlanıyoruz. Geçen bayram 300 liraya sattığımız ayakkabıyı bu bayram 400 liraya satmak zorunda kaldık. Sürekli fiyat değişikliği olunca insanlarımız bize dert yanıyor. Satarken kar ettiğimizi düşünüyoruz ama totalde elimizde olan mal miktarını hesapladığımızda yıl sonu itibarıyla karımızın olmadığını görüyoruz. Elimizde olan miktar neyse öbür sene daha da düşük ama fiyatlar da artıyor” diyor.
“İRANLILAR OLMASA İŞ YAPAMAYIZ”
Ümit Bor adlı esnaf, İranlıların Van halkına oranla daha çok alışveriş yaptığını dile getiriyor. Bor, alışların düştüğünü ifade ederek, “Normal şartlarda İranlılar, Van halkına göre daha çok alışveriş yapıyor. Bayramda da İranlılar daha çok alışveriş yaptı. Bizim kendi halkımızın alımı düştü. İranlılar olmasa biz burada iş yapamayız. Diğer bayrama göre alışlarda yüzde 50-60 düşüş var. Gelenler müşteriler de fiyatların yüksek olmasından şikâyetçi. Gelen müşterilerin çoğu 2,3 parça giysi almak için geliyor ama 1 tane alıp gidiyorlar. Çünkü parası 3 parçaya yetmiyor” ifadelerini kullanıyor.
ESKİ BAYRAMLARIN TADI YOK ARTIK…
Bor, zamların kendilerini olumsuz etkilediğini belirterek şunları kaydediyor: “Bizim giyimde en çok sattığımız kot pantolondur ama bugün bir kot pantolon 200 liradan aşağı değil. Gelir gideri karşılamıyor artık. Kiramız, elektriğimiz, suyumuz, doğalgazımız, her şey zamlandı. Biz de zam yapmak istiyoruz ama yapamıyoruz. Çünkü insanların alım gücü yok. Keşke bir sefer de zam yapsalar da biz de bu durumdan kurtulsak. İki günde bir fiyat değişikliği oluyor. Çünkü bu durum hem bizi hem de vatandaşı olumsuz etkiliyor. Bir sefer de zam gelse herkes ona göre harcamasını yapacak. Biz sattığımız ürünün yerine koyamıyoruz.”
“BÖYLE GİDERSE HEPİMİZ DÜKKÂNLARIMIZI KAPATACAĞIZ”
Zekeriya Yıldırım adlı esnaf, vatandaşların zor durumda olduğunu dile getirerek şunları söylüyor: “Biz yıllardır burada esnaflık yapıyoruz ama gün geçtikçe bizim satışlarımız azalıyor. Bayramda da son gün biraz yoğunluk oldu ama diğer bayramlara göre çok kötü geçti. İnsanların alım gücü çok düştü. Her şey çok pahalı, vatandaşlar zor durumda. İşsizlik bayağı var Van’da. İnsanlar çalışamadığı için de bir şeyler alamıyor. Alışlarımız düşüyor günden güne. Böyle giderse hepimiz dükkânlarımızı kapatacağız. Bu da bizi bayağı olumsuz etkiliyor. Her şey çok zamlandı. Kiramız, elektriğimiz, suyumuz zamlandı. Hesapladığımızda gelirlerimiz giderlerimizi karşılamıyor. Yetkililer buna bir an önce çözüm bulsunlar. Biz esnaflar zor günler yaşıyoruz.”
“HER GEÇEN YIL BİR ÖNCEKİ BAYRAMI ARIYORUZ”
Ömer Sağbay adlı esnaf, alışveriş yapmaya gelen vatandaşların fiyatlardan dolayı tepki gösterdiğini belirterek, “Her geçen yıl bir önceki bayramı arıyoruz. Her geçen yıl gittikçe kötüye gidiyor. Alım gücü düştü. Alış yapabiliyoruz ama eskisi kadar değil. Eskiden 1 alan bu defa yarım alıyor. Bu şekilde düşüş yaşanıyor. Gelen müşteriler çok sinirli. Esnafa kızıyorlar ama esnaf zamların sorumlusu değil. Esnaflar bu durumda en çok mağdur olanlardır. Fiyatlardan dolayı şikâyet edenler oluyor ama mecburiyetten alıyorlar. Sonuçta Kurban Bayramı, alıyorlar ama dert yana yana alışlar oluyor. Yani hem vatandaşlar hem de bizler zor günler geçiriyoruz. Geçen yılları mumla arıyoruz. Halimiz kötü, sonumuz ne olacak biz de bilmiyoruz” diye konuşuyor.
ESNAFIN MASRAFI HER GEÇEN GÜN ARTIYOR…
Sağbay, sadece son gün biraz hareketlilik yaşandığını dile getirerek şunları ifade ediyor: “Satışlarımız son gün diğer günlere oranla biraz daha iyiydi. Bu da yatan maaşlardan dolayıydı. Yoksa mesela çarşamba ve perşembe günü çok kötü geçti diğer bayramlara göre. Cuma günü iyi olmasının tek sebebi de maaşların erken yatmasıydı. Ramazan Bayramı’nda satışlarımız daha iyiydi. Diğer bayrama oranla fiyatlar 4 kat arttı. Karımız geçen bayrama göre çok düşük geçti. Onun da sebebi fiyatlar yüksek. En düşük bir şey aldığınızda 50 lira gidiyor. Milletimiz zor durumda, Allah yardımcımız olsun. İnşallah buna bir çözüm bulunur. Çözüm bulunmazsa daha da zorlaşacak.”
“BAYRAM SÖNÜK GEÇTİ”
Nebi Kaçak adlı esnaf, bu bayramın diğer bayramlara göre sönük geçtiğini vurgulayarak şunları söylüyor: “Bu bayramı diğer bayramlarla kıyasladığımızda bu bayram çok sönük geçti. Geçen bayramlarda bayrama 10 gün kala işlerimiz yoğunlaşıyordu. Bu yıl maalesef bayrama 2 gün kala biraz çalıştık. Yalnız o da yeterli olmadı. Gelen müşteriler de ürün fiyatlarının yüksek olmasından şikâyetçiler. İnsanların alım gücü çok düştü. Alım gücü düşenler ürün almakta zorlanıyorlar. Çoğu zorunlu ihtiyaçlara yöneldiler bu bayram. Geçen bayramlarda bu daha farklıydı. Bu bayram öyle geçmedi. Bizim de işlerimiz bayağı sekteye uğradı.”
