Savaştan dolayı Türkiye’ye kaçan göçmenlerin sayısı her geçen gün artarken, Van bu anlamdaki önemli geçiş noktalarından birisi oldu. Özellikle geçtiğimiz yıllarda büyük hareketliliklere şahitlik eden Van, göçmenlerin geçiş noktası olmasının yanında Türkiye’nin en büyük mülteci mezarlığına da dönüştü. Göçmenlerin birçoğu sınırı geçmek isterken donarak, kazada ya da çeşitli nedenlerden dolayı hayatını kaybetti. İran-Van arasında büyük ölümlü kazaların yanında son yılların en çarpıcı olaylarından birisi Van Gölü’ndeki tekne kazası olurken o kazada onlarca mülteci boğularak öldü. Bunun gibi büyük olaylarda hayatını kaybedenlerin aileleri gelmezse göçmenler Kimsesizler Mezarlığına gömüldü ve birçoğu isimsiz olarak sadece numaralı olarak kodlandı. Sadece numarası ya da bir ismi olan bu mezarlıklar bu sahipsizliğe rağmen yine Vanlılar tarafından sahiplenildi. Öyle ki vatandaşlar birçoğu ailenin mezarını bilmediği kimsesizlerin mezarını ziyaret edip önemli günlerde sahip çıkmaya başladı. Son olarak bayramda Vanlıların ziyaret edip dualar ettiği o mezarlıklarda karşılaşılan manzaralar duygu dolu anlar yaratırken Şehrivan o mezarları ziyaret eden isimleri dinledi.
MEZARLIKTAKİ SESSİZLİĞİN YERİNİ BERABERLİK ALDI
Savaştan ve ekonomik sıkıntılardan dolayı, daha iyi bir gelecek için ülkelerinden Türkiye’ye gelen düzensiz göçmenlerin çetin yolculuğu devam ediyor. Yasal olmayan yollarla ülkeye gelen düzensiz göçmenler arasında en büyük grup Afganlardan oluşuyor. Kilometrelerce yol yürüyen düzensiz göçmenler, Pakistan’dan İran’a, İran’dan da Türkiye’ye geçiş yapıyor. Yolculuk süresince yaptıkları yolculuk için kaçakçılara yüklü miktarda ödeme yapan göçmenler, ülkeye çoğunlukla Saray, Özalp, Çaldıran ve Başkale’nin köylerinden geçiş yapıyor. Göçmenler, yaptıkları yolculukta bazen kaçakçılar tarafından yarı yolda bırakılıyor, kimi zaman donarak, trafik kazası geçirerek yahut boğularak hayatını kaybediyor. Hayatını kaybeden düzensiz göçmenlerin üzerinde kimlik kartı ya da pasaport olmadığı için kimlik tespiti yapılamıyor. Her bir cenazeye otopsi yapılıyor, fotoğrafları çekiliyor. Otopsiden sonra cenazenin alınması için 15 gün bekleniyor.
RAKAMLARLA ANILIYORLAR…
Cenaze için herhangi bir kimsenin gelmemesi halinde cenazeler, Van Büyükşehir Belediyesi tarafından Adli Tıp'tan numaralandırılmış şekilde Seyrantepe Mezarlığı’nın uzak bir köşesinde yer alan ‘Kimsesizler Mezarlığı’ olarak adlandırılan gömülüyor. Numaralar, mezarlığın kime ait olduğu bilgisini de içeriyor. Bu mezarlıkta göçmenler, mezar taşlarında yer alan sayılarla, öldükleri yer ve tarih ile anılıyor. Özalp, Van Gölü, Saray, Çaldıran, 1798, 1515, 1805, 2253... Mezarlıktaki yatan her cenazenin DNA örneği alınıyor ve göçmenler mezarlığa gömüldükten sonra hayatını kaybedenlerin yakınlarının talep etmesi halinde DNA karşılaştırılması yapılarak DNA’ların uyuşması durumunda cenazeler tekrar çıkartılıp yakınlarına teslim ediliyor.
HALK MEZARLIĞA SAHİP ÇIKIYOR
Göçmenler için bu döngü sürerken, Kimsesizler Mezarlığı da büyümeye devam ediyor. Bunun yanı sıra çevredeki mahalle sakinleri, denk geldiklerinde definlere katıldıklarını, mezarlıkta dua ettiklerini, mezarlıklarını suladıklarını anlatıyor. Mahalle sakinlerinden olan Sevim Yıldırım yaklaşık 11 yıldır o mahallede yaşadığını ve mezarlığı sürekli ziyaret ettiğini dile getiriyor. Yine yaşları 13 ve 14 olan Esma ve Aslı adlı çocuklar Kimsesizler Mezarlığı’ndaki mezarları suladıklarını ifade ediyor. Mezarlığın yanındaki konteynerlerde yaşamını sürdüren Suriyeli Abbas Salih, mezarda 2 tanıdığının olduğunu belirterek, kardeşliğe ve birliğe vurgu yapıyor. Çevre sakinleri ve (İHD) Van Şube Başkanı Mehmet Karataş, göçmenlerle ilgili ilgili görüşlerini Şehrivan’a paylaştı.
YILDIRIM: BERABER KARDEŞÇE YAŞAYABİLİRİZ
11 yıldır Seyrantepe Mahallesi’nde ikamet eden Sevim Yıldırım, mahalleye taşındıklarında Kimsesizler Mezarlığı’nın daha olmadığını ifade ediyor. Mezarlığa gidip dua ettiğini dile getiren Yıldırım, “Ben buraya taşındığımda bu mezarlık yoktu. Sonradan bu mezarlık oluştu. Bazıları Afgan, bazıları Suriyeli. Mezarlığa gelip gidiyorlar. Hepimiz öleceğiz ve hepimizin gideceği yer yine bu mezarlık. Beraber kardeşçe yaşayabiliriz. Herkes birbirine sevgi, saygı duyarsa dünya daha güzel olur. Buraya gelen göçmenler de istedikleri için gelmiyorlar. Mecbur kaldıkları için geliyorlar. Ben de mezarlığa gelip sık sık Fatiha okuyorum. Allah rahmet eylesin hepsine” dedi.
SALİH: TANIDIĞIM 2 KİŞİNİN MEZARI VAR
Suriyeli Abbas Salih, mezarlığın yanındaki konteynerlerde yaşıyor. Mezarlıkta tanıdığı 2 kişinin olduğunu vurgulayan Salih, “Bu mezarlıkta Afganlar var, Suriyeliler var, Türk var. Bu mezarlık gösteriyor ki hepimiz beraber yaşayabiliriz. Benim burada ailem yok ama tanıdığım 2 Suriyelinin mezarı burada var. Bayramlarda, perşembe günleri akrabaları gelip burada Yasin okuyorlar, dua ediyorlar. Bazılarının ailesi ise kışın karda öldüğü için kimse gelmiyor. Biz gelip burada Fatiha okuyoruz” şeklinde konuştu.
KARATAŞ: SINIRSIZ BİR DÜNYA OLMALI
Konuyla ilgili Şehrivan’a konuşan İnsan Hakları Derneği (İHD) Van Şube Başkanı Mehmet Karataş, göçmenlerin geçişlerine değinerek sözlerine başladı. Karataş, sınırsız bir dünya olması gerektiğinin altını çizerek, “Son süreçte göçmenlerin geçişi noktasında güney sınırı kapatılmış durumda. En son süreç İran sınırına geldi ve bu da göçmenlerin en doğal hakkı olan yaşam hakkını koruma niyetiyle göç serüvenine girmelerindeki en büyük sebeplerden birisidir. Bu da en nihayetinde birincil olarak göçmenlerin yaşam hakkının ihlaline sebep olması, ikincil olarak da bu kişilerin istemeyerek de olsa insan tacirlerinin eline düşmesine sebep olmaktadır. Aslında sınırsız bir dünya olması gerekir. Hak savunuculuğu bunu gerektirir. Aksi taktirde sınırlar koyduğunuzda bu kez o insanların sınırın öbür tarafında kalmasını veya tedbirler istediğiniz de bu tedbirlerin ne olduğunu açıklamanız gerekiyor. Bu tedbirler sınır örmek değil o insanların savaştan kaçmaları halinde ne tür bir politika gerçekleştirilebilir bunu gerçekleştirmek lazım” diye aktardı.
v
“SALDIRILAR SON 1 YILDIR ARTTI”
Son günlerde göçmenlere karşı olan tutumun doğru olmadığını belirten Karataş, “Son süreçte olanlar göçmenlere karşı ırkçı bir saldırıdır. En nihayetinde onların bütün temel haklarını ihlal edilmesine sebep olan bu ırkı dalga ve bu son 1 yıl içerisinde artmıştır. Geçişler artınca Türkiye’de bu bütün göçmenlere dağılacak şekilde bir ırkçı saldırılara dönüştü. Hem toplu saldırılar hem de bireysel saldırılar arttı” dedi.
KARATAŞ: HALKIN GÖÇ EDENLERLE BİR SORUNU YOK
Karataş, Van halkının göçmenleri sahiplendiğini ifade ederek şunları kaydetti: “Halkın göç edenlerle hiçbir sorunu yok. Belki orta sınıf bir üst kademede olanlar bu noktada tereddütleri olabilir. Ancak halkın taban kesimi hiçbir şekilde göç edenlerle bir sorunu yok. Mahallelerde bu insanların sokak ortasında çocuklarıyla kaldığı dönemlerde halk bu insanları sahipleniyor ve temel ihtiyaçlarını karşılama noktasında üzerine düşeni yapıyordu. Bunun ötesini mezarlıklar konusunda da görebiliyorsunuz. Sonuçta bu bölge Müslüman olan bir toplum. Bu toplumda da mezarlıklar önemi bir yere sahip ve ölümden sonraya olan inançtan dolayı da bu insanlar nasıl ki yaşarken sahipleniliyorsa öldükten sonra da sahipleniliyor.”
“HAVALARIN ISINMASIYLA ARTIŞLAR OLACAK”
Göçmenlerin ölümünde azalma olmayacağını, aksine artışların yaşanacağını vurgulayan Karataş, “Umarız yaşamını yitiren göçmenler ortaya çıkmaz ama bundan da endişe ediyoruz. Havaların ısınmasıyla birlikte göç yollarının daha rahat hale gelmesi durumunda insan tacirlerinin işinin kolaylaşacağı ve ölümlerin artacağını da düşünmekteyiz. Çünkü hem trafik kazası hem de insanın onur ve haysiyetine aykırı bir şekilde üst üste istiflemekle birlikte yaşamını yitirecek birçok göçmen olacağını düşünüyoruz. Azalmalar olmayacak aksine nasıl ki göç yollarındaki göçmenlerin sayısının toplu bir şekilde görüntülenmesini tespit ediyorsak aynı şekilde ölümlerin de olacağını görebiliyoruz” şeklinde konuştu.
37 BİN GÖÇMEN ENGELLENDİ
T.C. İçişleri Bakanlığı Göç İdaresi Başkanlığı’nın verilerine göre, 2021 yılında yakalanan düzensiz göçmen sayısı 162 bin 996. Yakalanan düzensiz göçmenlerden Afgan uyruklu olanların sayısı ise 3 bin 977. Yine Göç İdaresi’nin verilerine göre, 2022 yılında 28 Nisan tarihine kadar yakalanan düzensiz göçmen sayısı 65 bin 569 iken, yakalan Afgan uyruklu göçmen sayısı ise 32 bin 209. Ayrıca geçtiğimiz günlerde göçmenlerle ilgili açıklama yapan Van Valiliği, güvenlik birimleri tarafından 2022 yılı içinde illegal yollarla ülkeye girmeye çalışan toplam 37 bin 66 kaçak göçmenin engellendiğini vurguladı. Valilikten yapılan açıklamada, “Güvenlik birimlerimizce 2022 yılı içerisinde illegal yollarla ülkemize girmeye çalışan toplam 37 bin 66 düzensiz göçmen engellenmiştir. Ayrıca göçmen kaçakçılığında kullanılan 294 araca el konulmuş ve göçmen kaçakçılığı yaptığı tespit edilen 708 organizatör yakalanmıştır. Yakalanan Organizatörler hakkında yasal işlem yapılarak adli mercilere teslim edilmiştir” ifadelerine yer verildi.
