- Vanlı gazeteci/yazar İkram Kali, Van'daki Mevlana Keapçıları üzerine kaleme aldığı yazı ile dikkat çekti. "Mevlana'nın kebapla, Van’ın Mevlana ile ne ilgisi var?" başlığı ile kaleme aldığı yazısıda Vanlılar'ın da yıllardır merak ettiği sorulardan birisi cevap niteliğinde bir yazı ortaya koydu.
İşte o yazı:
Asıl adı Muhammed Celaleddin olan Fars, Sünni Müslüman şair, fâkih, âlim, ilahiyatçı ve Sufimutasavvıf Mevlana, Hicri takvime göre 604’de bugünün takvimi ile 30 Eylül 1207’deAfganistan’ın Belh şehrinde doğmuş Konya’da yaşayıp burada vefat etmiştir.
Mevla'nın yaşadığı Konya’nın meşhur yemekleri arasında; Fırın Kebabı, Tirit Kebabı,Çebiç...Ünlü kebapçıları arasında Ehil Fırın Kebap, Kebapçı Dedeler olduğunu biliyoruz ancakMevla’nın kebap yediğini ve tutkun olup olmadığını bilmiyoruz.
Anne tarafı Van'ımızın Başkale ilçesinden, baba tarafı Elazığ'ın Kiğı ilçesinden Konya'ya göçetmiş olan merhum Sabri Halıcı’nın kızı, Mevlana'yı ve Mevleviliği dünyaya tanıtan, şair vekültür adamı, Konya senatörlüğü yapan, 2017’de vefat eden Fevzi Halıcı’nın kız kardeşi, Türkmutfağı uzmanı, yiyecek hazırlama ve pişirme ustası, aynı zamanda Mevlevi mutfağını araştırıptanıtan Dr. Nevin Halıcı, yıllar önce kendisiyle yapılan bir röportajda Mevlana’nın çok büyük birgurme olduğunu söylüyordu. Halıcı, Mevlevi mutfağını anlatırken et olarak sadece koyun vekuzu tüketildiğine dikkat çekmiş ama kebaptan söz etmemişti.
Konya ile Van arasındaki yakınlığa gelince.
İki şehir arasında asırlar öncesine dayanan tarihsel yakınlık bulunmaktadır.Türk kökenli Vanlıailelerinden birçoğunun kökeni Konya Karaman'a dayanır. Larende (Karman) kayıtlarına göreTürk boylarından olan Karamanoğulları ile Osmanlı arasında 12. yüzyılda başlayan savaşlar, 15yüzyıla kadar devam eder. Uzun süre Konya ve Karaman'da hüküm süren KaramanoğullarıOsmanlılar arasında çıkan savaşlarda büyük bir yenilgiye uğrayınca 1417 yılında Memluklular,Timur ve Osmanlıların himayeleri altına girer. O sırada aslen Türk olan Şah İsmail büyük İransaltanatını kurmak isterken 1464 yılında bir takım Karamanlı Türk aşiretleriOsmanlı Devleti'ne isyan ederler. Bunun üzerine Rumi Mehmet Paşa büyük bir kuvvetleKaraman'a gelerek isyancılara zulmetmeye başlar. Rumi Mehmet Paşa'nın zulmünedayanamayan bu bölgenin Türk aşiretleri o dönem Şah İsmail'in idaresinde bulunan Van'a vehavalisine göç etmek zorunda kalır.
Van'da 500 yıldır kök budak salmış Türk ailelerin birçoğu Karaman'dan Van'a göç eden buneslin torunlarıdır. Öte taraftan 19. ve 20. yüzyılın başlarında Van'dan sürgün edilen Kürtkökenli bazı Vanlı aileler de günümüzde iş ve aile hayatını sürdürdükleri Konya Cihanbeyli,Yeniceoba, Kulu ilçeleri ve kent merkezini memleket edinmişledir.
İki şehir arasındiki bir başka yakınlık da şudur: Van valisi görevindeyken Kuva-yi Milliye yanlısıolmak suçlamasıyla Osmanlı İmparatorluğu Hükümeti tarafından 1919 Ağustos ayındagörevden alınan son Osmanlı Meclisine Van milletvekili olarak katılan Haydar Vaner Konya ileVan'ın ortak değeridir.
Meclisin 16 Mart 1920 günü İngiliz askerleri tarafından dağıtılması üzerine Anadolu'ya geçerek Kurtuluş Savaşına, Mustafa Kemalin çağrısıyla 4-11 Eylül 1919 tarihleri arasında toplanan Sivas Kongresi'ne katılan Haydar Bey 23 Nisan 1920 günü toplanan Türkiye Büyük MilletMeclisinde Van milletvekili olarak yer almıştır. Temmuz 1920'de Konya valisi olan Haydar Beysoyadı kanunundan sonra Vaner (Van erkeği/ eri) soyadını almıştır. Van ile Konya arasındakitarihi yakınlık Cumhuriyet sonrası ekonomik ve sosyal alanlarda devam etmiştir.
Komşu olduğu Bitlis, Hakkâri ve Erzurum geleneksel evleri mimarisyle farklılık gösterengeleneksel Van evleri Orta Anadolu özellikle de Konya Karaman ve çevresinin mimari yapısı veteknik özelliklerini yansıtır.
Esas konumuz olan Mevlana ile kebap, Van ile Mevlana ilişkisine gelince…
Ülkemizin her yöresinde kebap farklı şekilde yapılarak lezzetle yenilmektedir. Fakat GüneyDoğu ve Doğu Anadolu bölgesinde et yemekleri arasında kebap oldukça önemli bir yeresahiptir.
Diğer illere kıyasla Türkiye ’de küçükbaş (koyun) hayvancılığının merkezi olan Van’da ettüketimi çok daha fazladır. Öyle ki evlerde sofrada ne olursa olsun, etsiz yemek yemektensayılmaz. Lokantalarda et yemekleri özellikle kebap, kuşabaşı, kavurma, döner en fazlatüketilen yemekler arasında ilk sırada yer alır.
Van’da lezzetli zırh kıyma kebabı yapan çok sayıda kebapçı mevcuttur. Şehrimizde son yıllardaardı ardına açılan hepsi de iyi iş yapan kebapçılar var. Öyle ki zaman içinde kebapla isimiözdeşleşmiş esnaflar olmuştur. Örneğin Kebapçı Halil, Kebapçı Ali, Kebapçı Cemil vs…Türkiye’de lezzetli kebap yapılan şehirlerden biri Van’dır.
Ancak ne ilgisi varsa kebapçılar iş yerlerine “ Mevlana” ismini veriyorlar!
Herkes gibi benimde uzun zamandır ilgimi çeken bu durumu araştırınca Konya’da olmadığıkadar Mevlana isimli kebapçının Van’da olduğunu gördüm.
Bunlardan bazıları;
Mevlana Kebap
Yeni Mevlana Kebap
Sultan Mevlana Kebap
Mevlana Semazen Kebap
Hacıbey Mevlana Kepap
Öz Mevlana Kebap…
Van’ın Konya ile tarihsel yakınlığını yukarıda özetlemeye çalıştım. Ama Mevlana ile kebabın,Van ile Mevlana'nın ilişkisine ait ne bir belge bulabildim, ne de tatmin edici cevap duydum.
Merakımı gidermek amacıyla Mevlana isimli bazı kebapçılara girerek “ Van’a has güzel zırhkebabı yapıyorsunuz, ama lokantanıza Mevlana ismini veriyorsunuz? Mevlana ile kebap,Van ile Mevlana arasında nasıl bir ilişki var ” diye sordum. Doğrusu açıklayıcı yanıtalamadım. Sanırım kendileri de bilmiyor.
Yazımızın başlığındaki “Mevla’nanın kebapla, Van’ın Mevlana ile ne ilgisi var?” sorusununyanıtı şöyledir:
Şehrimizde Mevlana ismiyle ilk açılan kebapçı müşterilerinden ilgi görünce, sonraki yıllardaaçılan kebapçılar daha lezzetli kebap yaparak müşteri çekmek ve tanınmak yerine “ kopyala”kolaycılığıyla Mevlana ismine eklemler yaparak bu isimi kullanmayı tercih ediyorlar.
Anlayacağınız Mevlana’nın kebapla, Van’ın Mevlana ile hiç bir ilgisi, bağı yoktur. Kapabçılarınisimlendirmesi yakıştırmadan ibarettir.
Melana, kebapçılar tarafından isminin kullanıldığını görseydi muhtemelen, “ Ya olduğun gibigörün, ya göründüğün gibi ol” veya “ Mum olmak kolay değildir, ışık saçmak için önceyanmak gerekir” sözlerini söylerdi.
